Tập đoàn quân số 10 Ý

Mười sư đoàn của Tập đoàn quân số 10 Ý dưới quyền tướng Berti thuộc các quân đoàn XX, XXI, XXII, XXIII và Quân đoàn Libya (Gruppo Divisioni Libiche) mới. Các sư đoàn này, hoặc là sư đoàn bộ binh hai thành phần, hoặc là sư đoàn bộ binh Áo đen (Camicie Nere hay CCNN), hoặc là sư đoàn Thuộc địa Libya. Quân đoàn Libya, Quân đoàn XXIII và Quân đoàn XXI đã được sử dụng trong cuộc tiến công.[23] Quân đoàn Libya có 2 sư đoàn bộ binh Libya và Cụm Maletti (Raggruppamento Maletti), và một đơn vị đặc biệt bao gồm 6 tiếu đoàn cơ giới Libya do tướng Pietro Maletti chỉ huy. Cụm Maletti có kết hợp nhiều lực lượng thiết giáp sẵn có của Ý và hầu hết các xe tăng hạng trung Fiat M11/39. Maletti tiến quân cùng với lục quân còn Graziani ở lại tổng hành dinh của ông ta tại Tobruk.[14]

Berti muốn cuộc tiến quân dọc theo bờ biển được thực hiện bởi bộ binh của Quân đoàn XXI, vì các sư đoàn bộ binh chính quốc thuộc quân đoàn này có rất ít kinh nghiệm chiến đấu trên sa mạc. Họ sẽ được bảo vệ sướn phía nam bởi các sư đoàn Libya và Cụm Maletti cơ giới hóa nhiều kinh nghiệm hơn. Các lực lượng trên bộ được yểm trợ bởi Phi đội số 5 (5° Squadra) thuộc Không quân Hoàng gia Ý, với 300 máy bay thuộc nhiều chủng loại khác nhau.[14] Bộ tư lệnh có 4 đội ném bom, 1 đội tiêm kích, 3 cụm tiêm kích, 2 cụm trinh sát và 2 phi đội máy bay trinh sát thuộc địa, với các máy bay ném bom Savoia-Marchetti SM.79, máy bay tấn công mặt đất Breda Ba.65, tiêm kích Fiat CR.42 và IMAM Ro.37, máy bay trinh sát Caproni Ca.309 và Caproni Ca.310bis.[24] Phi đội số 5 được tổ chức nhằm theo sát và yểm trợ cho lục quân trên chiến trường như một đơn vị độc lập. Berti không mong đợi được nhiều yểm trợ từ Hải quân Hoàng gia Ý, họ đã bị mất 10 tàu ngầm kể từ khi Ý tuyên chiến, hạm đội này quá quan trọng để có thể mạo hiểm và lại đang thiếu nhiên liệu.[14]

Kế hoạch của người Ý

Ngày tháng cho cuộc tấn công của Ý đã ba lần được ấn định rồi bị hủy bỏ. Đầu tiên là kế hoạch trùng khớp với cuộc xâm chiếm nước Anh của Đức dự tính vào ngày 15 tháng 7 năm 1940. Theo kế hoạch này, Balbo đã yêu cầu tất cả các xe tải của Tập đoàn quân số 5 và các xe tăng hạng trung Fiat M11/39 vừa mới tới đi tăng cường cho Tập đoàn quân số 10 để vượt qua biên giới đánh chiếm Sollum ngay sau khi tuyên chiến. Khi người Anh phản kích và các tập đoàn quân Ý được bổ sung, cuộc tiến quân sẽ tiếp tục, thế nhưng kế hoạch này tan vỡ sau khi cuộc xâm chiếm Anh Quốc bị hủy bỏ, mặc dù trong điều kiện tháng 7 năm 1940 thì nó có tính hiện thực.[25][Gc 7] Kế hoạch thứ hai vào ngày 22 tháng 8 là một cuộc tiến quân hạn chế tới Sollum và Shawni el Aujerin ở phía đông, với 3 đội hình quân di chuyển theo 3 tuyến. Một khi Sollum bị chiếm thì sẽ tính đến việc tiến tới Sidi Barrani, một ví dụ về kiểu tiến quân tập trung từng được sử dụng tại mặt trận phía bắc trong Chiến tranh Ethiopia. Các sư đoàn bộ binh phi cơ giới của Ý sẽ sử dụng hệ thống đường sá duy nhất, nhưng cái nóng của mùa hè tháng 8 có ảnh hưởng mạnh nhất đến họ đã dẫn tới sự trì hoãn một lần nữa.[26]

Kế hoạch thứ ba là một cuộc xâm chiếm vào ngày 9 tháng 9, với Sidi Barrani là mục tiêu, theo như Graziani tiết lộ cho ban tham mưu của mình 6 ngày trước khi Mussolini ra lệnh tiến công. Các sư đoàn phi cơ giới chính quốc sẽ tiến dọc theo bờ biển và tấn công qua Đèo Halfaya để chiếm Sollum và tiếp tục tới Sidi Barrani. Một đội hình ở phía nam gồm các sư đoàn Libya và Cụm Maletti sẽ tiến dọc theo Dayr al Hamra đến Bir ar Rabiyah và đường xe lửa Bir Enba nhằm bọc đánh quân Anh trên các công sự dốc đứng. Cụm Maletti sẽ đánh xuống phía nam và phía đông qua sa mạc, nhưng do bộ tham mưu Ý không thể cung cấp bản đồ chính xác và thiết bị dẫn đường nên khi di chuyển đến các điểm chuyển tiếp và xuất phát, cụm quân này bị lạc đường và Tổng hành dinh Quân đoàn XXIII phải phái máy bay dẫn họ đến vị trí, và các sư đoàn Libya đã đến điểm hẹn ở gần Đồn Capuzzo muộn.[27]

Thất bại trong việc triển khai cộng với những hồ nghi về về tình trạng thiếu thốn xe tải và máy bay vận chuyển, cũng như ưu thế của người Anh về địa hình đã dẫn tới những thay đổi khác trong kế hoạch. Bản kế hoạch thứ tư dự định tấn công vào ngày 13 tháng 9, lấy Sidi Barrani cùng với vùng phía nam là mục tiêu. Tập đoàn quân số 10 với 5 sư đoàn và xe tăng sẽ tiến quân tập trung xuống con đường ven bờ biển, chiếm Sollum và tới Sidi Barrani qua Buq Buq. Khi đến được Sidi Barrani, lục quân sẽ được củng cố và tiếp tế, đánh bại cuộc phản công của Anh rồi tiếp tục tiến đến Matruh. Các sư đoàn bộ binh phi cơ giới Ý sẽ sử dụng con đường ven biển vì họ không thể hoạt động hiệu quả ở nơi nào khác. Một chiến dịch tương tự đã từng được tiến hành tại mặt trận phía bắc Ethiopia, nó đi ngược lại học thuyết cơ giới hóa trong khi người Ý có trong tay các lực lượng dồi dào để thực hiện. Graziani đã đánh giá quá cao sức mạnh của người Anh và tin rằng cách duy nhất để đánh bại họ là dựa vào số lượng.[28]

Lực lượng Sa mạc Tây

Xe tăng hạng nhẹ MK VIB thuộc Sư đoàn Thiết giáp số 7 Anh đang tuần tra trên sa mạc, ngày 2 tháng 8 năm 1940.

Wavell có khoảng 36.000 quân ở Ai Cập, tính cả các đơn vị yểm trợ và quản lý. Tất cả đội hình đều không đầy đủ và thiếu trang bị cũng như pháo binh. Sư đoàn số 2 New Zealand của thiếu tướng Bernard Freyberg có 1 lữ đoàn bộ binh, 1 trung đoàn kỵ binh thiếu, một tiểu đoàn súng máy và một trung đoàn pháo pháo binh dã chiến. Sư đoàn Bộ binh số 4 Ấn Độ của thiếu tướng Noel Beresford-Peirse có 2 lữ đoàn bộ binh và bộ phận biên chế pháo binh của nó, Sư đoàn Thiết giáp số 7 (thiếu tướng Sir Michael O'Moore Creagh) có 2 lữ đoàn thiết giáp quy mộ 2 trung đoàn thay vì 3 như bình thường, và 14 tiểu đoàn bộ binh Anh không thuộc các lữ đoàn. Wavell phải bảo vệ Ai Cập và Kênh đào Suez trước lực lượng ước tính là 250.000 quân Ý đóng tại Libya và thêm khoảng 250.000 nữa ở Đông Phi thuộc Ý.[29]

Cụm Yểm trợ với 3 tiểu đoàn bộ binh cơ giới, pháo binh, công binh và xạ thủ súng máy sẽ quấy rối quân Ý và tiến hành các hoạt động ngăn cản tại khu vực giữa biên giới với Matruh nếu bị tấn công, nhưng bảo tồn khả năng giao chiến với quân chủ lực Ý.[30] Tại Matruh, một lực lượng bộ binh sẽ đón đợi đòn tấn công của Ý trong khi từ các công sự dốc đứng bên sườn sa mạc, phần lớn Sư đoàn Thiết giáp số 7 sẵn sàng phản kích. Lực lượng bảo đảm này được phóng đại về quy mô và Cụm Yểm trợ sẽ tận dụng tính cơ động của nó để che chở phía sườn bên sa mạc, trong khi ở con đường dọc bờ biển Trung đoàn Bảo vệ Coldstream số 3, 1 đại đội thuộc Tiểu đoàn số 1 Quân đoàn Súng trường Hoàng gia Quốc vương (KRRC) và 1 đại đội thuộc Thủy quân Lục chiến Mô tô Pháp quốc Tự do, cùng với pháo binh yên trợ và xạ thủ súng máy, sẽ rút lui theo giai đoạn và phá hủy đường sá khi triệt thoái.[31][32] Đến cuối tháng 5 năm 1940, Không quân Hoàng gia Anh tại Trung Đông có 205 máy bay, bao gồm 96 chiếc máy bay ném bom hạng trung Bristol Bombay và Blenheim lỗi thời, 75 chiếc tiêm kích Gloster Gladiator lỗi thời và 34 chiếc thuộc loại khác. Trong tháng 7, 4 máy bay tiêm kích Hawker Hurricane đã tới nhưng chỉ 1 chiếc là có thể dành cho Lực lượng Sa mạc Tây. Đến cuối tháng 7, Hạm đội Địa Trung Hải đã giành được quyền kiểm soát phía đông Địa Trung Hải và có thể oanh tạc các vị trí ven biển cũng như các hàng tiếp tế vận chuyển dọc theo bờ biển của Ý đến Matruh và xa hơn nữa.[33]

Đụng độ tại biên giới

Các sĩ quan thuộc Trung đoàn Hussars 11 đang dùng ô che nắng trong khi tạm nghỉ, giữa lúc tuần tra trên biên giới Libya, ngày 26 tháng 7 năm 1940. Xe trong ảnh là loại thiết giáp Morris CS9.

Ngày 17 tháng 6, tổng hành dinh của Lực lượng Sa mạc Tây được thiết lập từ tổng hành dinh của Sư đoàn Bộ binh số 6 Anh, đặt dưới quyền trung tướng O'Connor và phụ trách toàn bộ đội quân đang đối diện với người Ý tại Cyrenaica, với khoảng 10.000 người, có máy bay, xe tăng và pháo. O'Connor đã tổ chức các cuộc tuần tra tích cực dọc theo biên giới và kiểm soát các khu đất không người bằng cách lập ra các "Đội hình Jock", những đội hình cơ động dựa trên các đơn bị thuộc Sư đoàn Thiết giáp số 7, kết hợp giữa xe tăng, bộ binh và pháo binh.[34] Các lực lượng chính quy được trang bị tốt này đã tiến hành những cuộc tấn công đầu tiên vào các đoàn xe vận chuyển và vị trí công sự dọc biên giới của Ý.[35]

Những đội tuần tra anh tiến sát tuyến biên giới vào ngày 11 tháng 6 để kiểm soát khu vực, quấy phá lực lượng đồn trú trong các đồn biên giới và lập nhiều ổ phục kích dọc theo Via Balbia và tuyến đường xe lửa nội địa. Một số quân lính Ý không biết rằng chiến tranh đã bắt đầu và có 70 người đã bị bắt trên con đường đến Sidi Omar.[36] Quân tuần tra Anh đi khắp lên phía bắc đến con đường ven biển nằm giữa Bardia và Tobruk, phía tây tới Bir el Gubi và phía nam đến Giarabub. Trong vòng một tuần, trung đoàn Hussar 11 đã chiếm Đồn Capuzzo và phục kích ở phía đông Bardia, bắt sống tổng công trình sư của Tập đoàn quân số 10 Ý là tướng Lastucci. Sau đó quân tiếp viện Ý đến biên giới, bắt đầu tiến hành các cuộc tuần tra trinh sát, tăng cường phòng ngự và chiếm lại Đồn Capuzzo. Ngày 13 tháng 8, người Anh chấm dứt các cuộc tập kích để bảo tồn khả năng hoạt động của các xe cộ và Cụm Yểm trợ thuộc Sư đoàn Thiết giáp số 7 tiếp quản để theo dõi tuyến đường dài 97 km từ Sollum đến Đồn Maddalena, sẵn sàng thực hiện kế hoạch đánh cầm chân nếu Ý xâm chiếm Ai Cập.[37]